Begrippenlijst
Acceptatieproces
Periode waarin iemand met NAH en de mantelzorger bezig zijn om de gevolgen van het hersenletsel te aanvaarden en verwerken en in te passen in hun leven.
Beschermingsbewind
Beschermingsbewind is voor mensen die hun financiële zaken niet zelf kunnen regelen. De beschermingsbewindvoerder beheert het geld en de goederen van de betrokkene. Beschermingsbewind kan wegens verkwisting of het hebben van problematische schulden worden ingesteld. Deze bewinden staan in het openbare curatele- en bewindregister.
BOPZ
De Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ) regelt de opname en rechtspositie van mensen die tegen hun wil worden opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis, een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis, een instelling voor verstandelijk gehandicapten of psychogeriatrisch verpleeghuis en de voorwaarden voor vrijheidsbeperking. In 2020 is deze wet vervangen door de Wet zorg en dwang (Wzd).
Casemanager
Persoon die als vast aanspreekpunt voor de cliënt (en mantelzorger) fungeert en die de cliënt (en mantelzorger) ondersteunt in het formuleren van de hulpvraag, het opstellen van het handelingsplan en de uitvoering hiervan helpt coördineren. Wordt ook wel NAH-consulent of persoonlijk ondersteuner genoemd.
CIZ
Centrum Indicatiestelling Zorg regelt de toegang tot de Wet landurige zorg (Wlz). Het CIZ beoordeelt op basis van de zorgbehoefte of iemand in aanmerking komt voor Wlz-zorg en controleert bij de Sociale Verzekeringsbank of hij of zij er recht op heeft. Is dat het geval, dan geeft het CIZ de cliënt een indicatiebesluit.
Cliëntenraad
Wettelijk orgaan dat binnen zorginstellingen de belangen van cliënten behartigt.
Competenties
Vereisten waarbij een professional kennis, houding en vaardigheden zodanig weet toe te passen dat het leidt tot goed professioneel handelen in uiteenlopende situaties. Iedere functie kent een zogenaamd competentieprofiel. Dit is een beschrijving van alle competenties die bij de functie horen.
Curator
Curatele is voor mensen die hun financiële en persoonlijke zaken niet zelf kunnen regelen en voor wie beschermingsbewind en/of mentorschap niet volstaat. Een curator beslist over geld, verzorging, verpleging, behandeling of begeleiding van de betrokkene. Iemand die onder curatele staat is handelingsonbekwaam. Alle lopende ondercuratelestellingen staan in het openbare curatele- en bewindregister.
Dialooggestuurde communicatie
Gesprek en uitwisseling van informatie vanuit een houding waarbij wederzijds de intentie aanwezig is om elkaars perspectief te zoeken, te begrijpen en centraal te stellen.
Dilemma, Moreel dilemma
Situatie waarin iemand voor lastige keuzes staat en veelal uit twee kwaden moet kiezen. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen moreelethische en praktische dilemma’s. Bij een moreel dilemma gaat het om een keuze waarbij waarden en normen in het gedrang komen.
Domotica
Domotica staat voor technologie en diensten die door automatisering van processen in en om de woning de kwaliteit van wonen en leven van de bewoner(s) verbeteren. Denk aan personenalarmering, omgevingsbesturing en beeldtelefonie.
e-Health
e-Health gaat over toepassingen van en met informatie- en communicatietechnologie (ICT) om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren. Denk aan informatie over ziekten op internet, het verlenen van zorg op afstand (zoals het stellen van een diagnose), maar ook zaken als een elektronisch patiëntendossier.
Eigen kracht
Benadering die gericht is op het persoonlijk potentieel dat in mensen aanwezig is, rekening houdend met sociale, emotionele en cognitieve kwetsbaarheid. In communicatie en samenwerking probeert men wederzijds open te staan voor elkaars mogelijkheden en deskundigheid. De benadering is gericht op eigen ervaringen, beleving en betekenisgeving, het eigen ritme en het herstellen van eigen macht en controle in het eigen leven (Zie ook: empowerment).
Empowerment
Proces waarin een persoon kwaliteiten ontwikkelt en hiervan gebruikt maakt om in economisch, sociaal en politiek opzicht actief gestalte te geven aan het eigen leven en aan dat van de gemeenschap waarvan men deel uitmaakt. Empowerment kan opgevat worden als een leerproces waarbij mensen meester worden over hun eigen bestaan en in toenemende mate zelf keuzes maken, gebruik makend van eigen krachten en mogelijkheden.
Ervaringsdeskundigheid
Ervaringsdeskundigheid is het vermogen om op grond van eigen herstelervaring voor anderen ruimte te maken voor herstel. De kennis die door reflectie op de eigen ervaringen en ervaringen van deelgenoten is vergaard, aangevuld met kennis uit andere bronnen, wordt op een professionele manier ingezet ten behoeve van anderen.
Gebruikelijke zorg
Gebruikelijke zorg is normale zorg die iemand als partner, ouder of huisgenoot aan iemand geeft. Gebruikelijke zorg is niet verplicht. Mantelzorg is méér dan gebruikelijke zorg.
(Georganiseerde) burenhulp
Bij (georganiseerde) burenhulp gaat het om (eenmalig of af en toe) praktische klusjes of een praatje. Bijvoorbeeld de boodschappen doen, de hond uitlaten, vervoer bieden, ondersteunen bij administratie, spelletje spelen, telefooncirkel (check) of meegaan tijdens een uitje. Georganiseerde Burenhulp helpt als familie of vrienden ontbreken of zijn hiernaast actief. Dit kan geregeld worden via organisaties voor Georganiseerde Burenhulp.
Herstel(proces)
Herstel is een individueel proces op gebieden van lichamelijk, psychisch en sociaal functioneren, waarbij gestreefd wordt naar de maximaal haalbare kwaliteit van leven. Het gaat om een positieve aanpassing aan de ziekte en beperking en is verbonden met het (opnieuw) ervaren van eigen kracht. Hiermee wordt altijd en voor iedereen verbetering van een gegeven situatie voor mogelijk gehouden.
Herstelgerichte trialoog
De drie partners (persoon met NAH, mantelzorger/naasten en professional) zijn in dialoog met elkaar en werken samen om optimale mogelijkheden te scheppen en kansen te benutten ten dienste van het herstelproces.
Herstelondersteunende zorg
Zorg die gericht is op bevordering van medisch, persoonlijk en sociaal herstel.
Inclusie
Het meedoen en erbij horen van mensen met een beperking. Vaak gebruikt in ‘de inclusieve samenleving’: een samenleving waar iedereen mee kan doen. Door de bekrachtiging van het VN-Verdrag voor Rechten van Personen met een Handicap (sinds 2016) is dit thema hoog op de maatschappelijke agenda gezet.
Informele Zorg
Informele zorg is die zorg die geleverd wordt door mantelzorgers én vrijwilligers. Het gaat hierbij om activiteiten in aanvulling op zorg die door beroepskrachten zoals verpleegkundigen, huishoudelijke hulp en activiteitenbegeleiders geleverd wordt.
Integraal handelingsplan
Handelingsplan waarbij vanuit alle aspecten en disciplines de hulpvraag van de cliënt in beeld wordt gebracht en doelen voor de toekomst worden geformuleerd, inclusief de wijze waarop daaraan gewerkt wordt.
Integrale benadering
Verschillende opvattingen en werkwijzen van herstelondersteunende zorg: die van medisch, persoonlijk en sociaal herstel. Deze worden met elkaar verbonden en beïnvloeden het gedrag van professionals, mantelzorgers en cliënten. Een integrale benadering veronderstelt ook een holistische kijk en multidisciplinaire samenwerking (samenwerking tussen meerdere beroepsdisciplines rondom een cliënt).
Interculturele zorg
Zorg die vanuit het oogpunt van toegankelijkheid en kwaliteit is afgestemd op zowel autochtone zorgvragers als op zorgvragers met een migratie-achtergrond.
Keten
Totale zorgtraject van signalering, melding, coördinatie, behandeling en begeleiding en nazorg. In de praktijk worden er ook instellingen mee aangeduid die betrokken zijn bij dit traject.
Kwartier maken
Bij kwartiermaken wordt breed geïnvesteerd in het creëren van ruimte in de samenleving voor mensen die ‘anders’ zijn. Er wordt daarbij een beroep gedaan op het maatschappelijk besef en de verantwoordelijkheid van de maatschappij om open te staan voor mensen die deelname aan de samenleving niet als vanzelfsprekend ervaren. Er wordt daarbij niet alleen gekeken wat mensen met een beperking zelf kunnen doen, het is ook belangrijk dat anderen zich inzetten voor sociale integratie. Het concept van kwartiermaken en bijbehorende methoden helpen de sociale professional om de samenleving beter toegankelijk te maken.
Logeeropvang
Logeeropvang geeft iemand de mogelijkheid om tijdelijk de zorg aan een ander over te dragen. Met logeeropvang verblijft het familielid of de vriend tijdelijk in een zorginstelling. Deze opvang is bedoeld voor mensen met een ziekte, een beperking of psychische problemen. Het is een vorm van respijtzorg.
Lotgenotencontact/ Ervaringsgenoten
Contact tussen mensen die in een vergelijkbare situatie zitten of soortgelijke ervaringen delen.
Maatschappelijk steunsysteem
Geheel van personen, hulpbronnen en voorzieningen dat mensen in staat stelt zelfredzaam te leven en aan de samenleving deel te nemen (bijvoorbeeld winkels, vervoer, sportvoorzieningen, gezondheidszorg, buurtcentrum, buren, familie, professionele hulp- of dienstverleners, arbeidsvoorzieningen). Meestal gekoppeld aan een bepaalde geografische regio, zoals een wijk, buurt, dorp of plattelandsregio.
Mantelzorger
Een mantelzorger zorgt langdurig en onbetaald voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende persoon met wie hij of zij een persoonlijke band heeft. Dat kan een familielid zijn, maar ook een vriend of kennis. Een mantelzorger is geen beroepskracht.
Mantelzorgondersteuning
De emotionele, technische en/of praktische ondersteuning en deskundigheidsbevordering voor mantelzorgers, bijvoorbeeld via cursussen bij steunpunten mantelzorg of thuiszorginstellingen, met als doel het vergroten van hun draagkracht en het verminderen van de draaglast.
Mantelzorgconsulenten
Consulenten die met name bij steunpunten mantelzorg werken en zich daar richten op: individuele of groepsbegeleiding en ondersteuning van mantelzorgers, het geven van voorlichting en advies, het bemiddelen tussen instanties, het regelen van bepaalde voorzieningen en op belangenbehartiging en versterking van de positie van mantelzorgers; verwant aan de functie van mantelzorgmakelaar, maar deze richt zich meestal met name op de regeltaken.
Mantelval
Mantelzorg wordt vaak vanuit een zekere vanzelfsprekendheid verleend. Gaandeweg en ook vaak ongemerkt groeit het aantal zorgtaken en worden grenzen verlegd. De ervaren belasting kan zo groot worden dat de mantelzorger zelf klem komt te zitten. Dit proces heet de Mantelval.
Mantelzorgbeleid
Het beleid dat gemeenten en instellingen voeren ten aanzien van mantelzorgers, in het bijzonder over ondersteuning van mantelzorgers en het stimuleren van mantelzorg.
Mantelzorgmakelaar
Intermediairs die de post-hbo-opleiding mantelzorgmakelaar hebben gevolgd en die mantelzorgers ondersteunen bij praktische regeltaken, zoals: het aanvragen van een persoonsgebonden budget (PGB), het invullen van formulieren, het afstemmen van verlof met de werkgever, waardoor de mantelzorger de zorgtaken beter kan combineren met werk en privéleven.
Mantelzorgwaardering
Mantelzorgwaardering. Gemeenten hebben de wettelijke taak om de waardering van mantelzorgers vorm te geven (voorheen het Mantelzorgcompliment). Zij krijgen hiervoor budget, dat zij naar eigen inzicht mogen inzetten om mantelzorgers te waarderen.
Mentorschap
Een mentor wordt door de rechter aangesteld als vertrouwenspersoon voor meerderjarigen die hun persoonlijke belangen (belangen die niet over geld of goederen gaan) niet goed kunnen behartigen, zoals mensen met een verstandelijke beperking, psychiatrische patiënten enz. De mentor neemt, zoveel mogelijk in overleg met de betrokkene, beslissingen over verzorging, verpleging en behandeling en begeleiding.
Moreel-ethische reflectie
Kritische bezinning over het juiste handelen: persoonlijke opvattingen over wat goed en fout is en hoe gedachten en gedrag daarop afgestemd worden.
Multidisciplinaire samenwerking
Samenwerkingsvorm waarbij professionals uit verschillende beroepen of functies samenwerken rond zorg en dienstverlening aan een patiënt/cliënt, en elkaar vanuit ieders specifieke expertise aanvullen.
Neurowetenschappen
Alle disciplines die zich bezighouden met onderzoek naar en toepassing van kennis over de werking van hersenen en zenuwstelsel en de betekenis hiervan voor mensen in hun functioneren in het dagelijks leven.
Niet-aangeboren hersenletsel (NAH)
Niet-aangeboren hersenletsel of NAH is schade aan de hersenen, ontstaan in de loop van het leven en is in te delen in twee soorten: traumatisch en niet-traumatisch hersenletsel. Traumatisch hersenletsel is ontstaan door een oorzaak buiten het lichaam. Voorbeelden zijn: een val van een trap, een botsing in het verkeer of een harde klap op het hoofd bij een vechtpartij. Niet-traumatisch hersenletsel ontstaat door een proces in het lichaam. Bijvoorbeeld CVA, vergiftiging, zuurstofgebrek of Parkinson.
Ontspoorde mantelzorg
Door onkunde, onwetendheid of (over)belasting kan het gebeuren dat de mantelzorger niet de goede zorg verleent. Omdat dit niet met opzet gebeurt spreken we over ‘ontspoorde mantelzorg’ in plaats van mishandeling. Bij vermoedens van ontspoorde mantelzorg kan het stappenplan Ontspoorde mantelzorg van Movisie gebruikt worden, dit stappenplan is gebaseerd op de Meldcode Huiselijkgeweld. Vrijwilligers die het vermoeden hebben van ontspoorde mantelzorg kunnen dit melden bij de vrijwilligerscoördinator.
Participatiesamenleving
De participatiesamenleving is de opvolger van de verzorgingsstaat. Hierin verzorgt de overheid de burgers niet meer van de wieg tot het graf, maar stimuleert en geeft ruimte om te participeren in de samenleving en garandeert een vangnet als het misgaat. Van burgers wordt eigen verantwoordelijkheid en participatie verwacht.
Peer support
Ondersteuning door mensen die soortgelijke ervaringen delen, waarbij begrippen als verbinding en wederkerigheid centraal staan. De binding komt voort uit de gedeelde ervaring van emotionele en psychologische processen.
Persoonlijkheid
Geheel aan eigenschappen, temperament, karakter, zelfbeeld en/of identiteit dat aan iemand wordt toegeschreven.
Persoonlijk steunsysteem
Geheel aan personen, hulpbronnen en voorzieningen dat een persoon nodig heeft om zelfstandig en zelfredzaam te kunnen leven en participeren. Dit steunsysteem is afgestemd op de wensen en behoeften van de persoon.
Persoons gebonden budget (PGB)
Een pgb is een geldbedrag dat iemand kan aanvragen om zelf zorg, begeleiding, hulp(middelen) of voorzieningen vanuit de Wlz, Wmo 2015, Jeugdwet of Zorgverzekeringswet (Zwv) in te kopen. Men kiest zelf de zorg- of hulpverleners, begeleiders of hulpmiddelen uit en het budget wordt via trekkingsrecht beheerd door de Sociale Verzekeringsbank, behalve het PGB Zvw dat uitbetaald wordt door de zorgverzekeraar
Regeltaken
Taken die te maken hebben met regelingen en financiering van zorg, bijvoorbeeld administratie en contacten met instanties zoals zorgkantoor en gemeente. Bij deze regeltaken hebben cliënten, professionals en mantelzorgers te maken met wet- en regelgeving op het gebied van sociale zekerheid, zorg en welzijn.
Respijtzorg
Tijdelijke overname van zorg om de mantelzorger een (korte of lange) adempauze te geven. Een vrijwilliger of professionele hulpverlener neemt tijdelijk en volledig de zorg over, zodat de vaste mantelzorger tijd voor zichzelf heeft.
Sociaal herstel
Herijking op een gewenst toekomstperspectief in de richting van het ‘gewone leven’. Het gaat dan om het herstellen van sociale relaties en het oppakken van sociale rollen, zoals werk en vrijetijdsbesteding.
Spilzorger
Mantelzorger die de zorg voor een naaste grotendeels alleen op zich neemt en/of die een centrale rol in de zorg speelt.
Steunpunt Mantelzorg
Lokale instantie waar mantelzorgers terecht kunnen voor advisering en ondersteuning. Voor mensen die behoefte hebben aan advies en praktische ondersteuning op het gebied van informele zorg, zoals zorgvragers, mantelzorgers of vrijwilligers. De ondersteuning is erop gericht de mantelzorger te ontlasten. Het steunpunt geeft informatie over wet- en regelgeving, verwijst naar instanties, organiseert themabijeenkomsten, biedt een luisterend oor, bemiddelt naar praktische hulp van vrijwilligers in de thuissituatie.
Vrijwillige thuishulp
De Vrijwillige Thuishulp ondersteunt mensen met chronische ziekte of beperking. Het is een vaste vrijwilliger. De vrijwillige thuishulp ondersteunt mensen met: praktische hulp, contact leggen met andere mensen, gezelschap thuis of op een logeeradres, zodat hun partner of een andere verzorger er even tussenuit kan en met sociaal emotionele steun.
Vraaggerichte communicatie
Wederzijds gesprek, uitwisseling van ervaringen en samenwerking waarin men het perspectief van de vrager centraal stelt. Persoonlijke opvattingen, wensen en behoeften van de persoon met hersenletsel vormen het uitgangspunt voor het vinden van antwoorden en oplossingen bij een ondersteuningsvraag.
Vrijwillige zorg
Vrijwillige zorg is zorg op basis van onbetaalde inzet.
Welzijnswerk
Hier wordt onder verstaan: zowel professionele als vrijwillige inzet gericht op het (bevorderen van) welzijn van burgers. Het omvat meerdere functies zoals kinderopvang, ouderenwerk en jongerenwerk. Biedt ook ontmoetingsmogelijkheden, hulpverlening en maatschappelijke ondersteuning.
Werkende mantelzorger
Iemand die een baan combineert met langdurige zorg voor een chronisch zieke partner, een gehandicapt kind, een hulpbehoevende ouder of vriend.
Wet zorg en dwang
De Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten, regelt de rechtsbescherming van mensen met dementie of een verstandelijke beperking wanneer zij door zorgverleners in hun vrijheid worden beperkt of tegen hun zin zorg moeten ondergaan. Deze wat gaat zowel over zorginstellingen, kleinschalige woonvormen of zorg thuis. De wet is van kracht sinds 2020 en vervangt de BOPZ.
Wet langdurige zorg (Wlz)
De Wet langdurige zorg regelt zorg aan kwetsbare ouderen en mensen met een beperking die blijvend en 24 uur per dag toezicht en zorg dichtbij nodig hebben. Het kan zijn dat iemand is opgenomen in een instelling zoals een verpleeghuis, maar het kan ook om zorg thuis gaan via zorg in natura, een Volledig Pakket Thuis, een Modulair Pakket Thuis of een persoonsgebonden budget.
Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)
De Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 regelt een samenhangend aanbod van zorg- en welzijnsvoorzieningen die gemeenten verstrekken om mensen te ondersteunen op het gebied van zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen en opvang.
Wijkteams
Teams die in een bepaalde wijk opereren zoals interdisciplinaire, ambulante en proactief opererende teams van beroepskrachten vanuit onder meer gemeente, politie, opbouwwerk, woningcorporaties, maatschappelijke dienstverlening en zorg, die op wijk- en huishoudenniveau (multi)problematiek signaleren en zorgen dat kwetsbare bewoners op een passende manier geholpen worden; groepen wijkbewoners, soms aangevuld met beroepskrachten, die zich inzetten voor de verbetering van de kwaliteit van hun wijk; politieteams met een wijk als werkgebied of zelfsturende, kleinschalige teams van wijkverpleegkundigen.
Ziektebesef
Bewustzijn van iemand over zijn eigen ziekte en de daarbij horende beperkingen.
Zingeving
Al hetgeen te maken heeft met waarde en betekenisgeving. Dit kan verbonden zijn met activiteiten, betekenis voor anderen, en persoonlijke waarden, al dan niet van levensbeschouwelijke of religieuze aard.
Zorgfuncties
Samenhangend geheel van taken en activiteiten dat gericht is op het voldoen aan (een deel van de) individuele zorgvragen. In de Wlz zijn zes zorgfuncties omschreven: verblijf in een zorginstelling, persoonlijke verzorging en verpleging, medische zorg, dagbesteding, vervoer naar de plek van behandeling, hulpmiddelen.
Zorgrelatie
Relatie tussen een hulpverlener of mantelzorg (zorggever) en iemand die zorg ontvangt.
